Herken je dat? Eerlijk gezegd hoop ik van niet… want dan heb je nog geen overlijden van dichtbij meegemaakt of je hebt een fijne uitvaart(bege)leider gehad.
Maar even terug naar de vraag, herken je dat, dat er zo’n man/vrouw bij je staat, stijf in het pak en een knikje geeft als ze zeggen gecondoleerd, wij weten wat u doormaakt. Het mee willen leven, het mee willen voelen in jullie verdriet om maar te laten blijken dat hij/zij jullie begrijpt…
Wat vroeger vanzelfsprekend was is dat nu niet meer zo vanzelfsprekend
De buren (naobers) speelden tot in de 20e eeuw een vooraanstaande rol bij de voorbereiding en uitvoering van een begrafenis. Naast familie en buren trof men in het sterfhuis zowat het hele dorp aan, familieleden tot in de verst denkbare graad en een groot aantal bekenden en minder bekenden uit de hele provincie. Afhankelijk van het dorp of de streek varieerde het aantal naobers tussen de drie en de negen aan weerszijden van het sterfhuis. Er was onderscheid tussen de naoste of noodnaobers en de andere buren. Van een van de twee naaste buren werd verwacht dat hij de leiding van de begrafenis zou nemen.
Afleggen: Buren zorgden ook voor het afleggen van de dode. Vooraf dronken ze een borrel. Het doodgoed, dat opgevouwen en met een zwart lint omwikkeld in het kabinet lag, werd te voorschijn gehaald. Het werd ook het henneklied genoemd, afkomstig van hunne of hinna, wat gestorvene, dode of geest betekent.
Huusholdplaanken: De dorpstimmerman kreeg opdracht om van de in het sterfhuis op de hilde aanwezige huusholdplaanken een doodkist of doodvat te maken. Het doodgoed en de huusholdplaanken vormden het eerste onderdeel van het huisraad van ieder jonggehuwd stel.
Uitvaart: Vooraf aan de begrafenis was de spiegel ‘verhangen’ (bedekt met een witte doek). De stoel van de overledene werd omver gegooid. Het stro uit de beddestee, waarin de dode was gestorven of had geslapen werd, op enkele handen vol na, weggenomen. De waskom werd stuk gegooid, de klok stil gezet (de overledene wist immers van geen tijd meer) en de blinden werden gesloten. Voordat de kist werd dicht gespijkerd (in latere tijden dicht geschroefd) nam ieder voorgoed afscheid door de dode een hand te geven. Bij het uitdragen van de kist door acht mannelijke buren werd er op gelet dat de overledene met zijn voeten vooruit het huis uitging. Over een speciale weg, de reeweg of dodenweg, ging men naar het kerkhof. Als de stoet vertrok, kregen de paarden een paar handen brandend stro voor de voeten gegooid. Dit stro was het laatste waarop de overledene had gerust. Als de stoet op een bepaald punt was, meestal in het zicht van de kerk, werden de klokken geluid. Na aankomst werd in enkele plaatsen driemaal rond de begraafplaats gelopen: in de naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Na het sluiten van het graf sprak de predikant zijn lijkrede uit. (bron het geheugen van Drenthe) Zoals je kunt lezen kende iedereen de overledene goed en de getoonde empathie met bijbehorende dienstverlening/naoberhulp was oprecht.
Wat ook duidelijk naar voren komt is dat als men gaat trouwen, op zichzelf gaat wonen, alles voor de uitvaart geregeld is. Daar kan men tegenwoordig nog wat van leren. Heb jij bijvoorbeeld al je zaken geregeld en jouw wensen kenbaar gemaakt? Kijk gerust eens op de pagina Uitvaartwensen vastleggen.
Welvaart en professionalisering van de uitvaart
Door de opkomst van de welvaart en de intrede van de tweeverdieners werden steeds meer (delen) van de uitvaart uitbesteed en het uitvaartondernemerschap was, naast de begrafenisvereniging, in opkomst. Opleidingsinstituten werden opgericht en wat wij in het verleden via naoberschap deden wordt ons nu aangeleerd. Overigens is dit een goede zaak hoor. Er komt tegenwoordig wel iets meer kijken bij een goede uitvaart die volgens de huidige wet- en regelgeving moet worden georganiseerd.
Maar professionalisering van de uitvaart heeft er ook toe geleid dat de zorg voor de doden, voor uitvaartverzekeringsbedrijven, uitvaartondernemers, leveranciers van kisten, grafstenen en urnen de uitvaart een ware economische sector is geworden. Een sector waarbij veelal gestuurd wordt op de emotie van de naasten voor economisch gewin. Een winstopslag van 300% op een uitvaartkist is (helaas) echt niet BijZonder. En dan kom je op het punt dat 300% winst op een uitvaartkist van 200 euro (verkoop is dan 600) minder winstgevend is dan 300% winst op een kist van 300 euro. Immers de verkoop is dan al 900 euro. Er wordt hier niet gehandeld uit emotie van de nabestaanden maar uit de emotie van de eigen portemonnee.
Een nabestaande is niet handelingsonbekwaam
De nabestaanden moeten wellicht geholpen worden bij/in hun rol als nabestaande. Zij zijn wel in verdriet maar dat maakt ze niet handelingsonbekwaam. Door gespeelde empathie laat de uitvaartleider de naasten te veel op zich leunen en belemmerd de nabestaanden in waar het om gaat.
Laat het los, wees eerlijk, open en oprecht. Maak geen misbruik van de situatie, durf in uitersten te denken en komt tot de “mooiste” uitvaartweek die de nabestaanden zich maar kunnen wensen. Immers een goede uitvaart is de beste start in het gehele rouwproces. En over het rouwproces, daarover later meer…
Hartelijke groet,
Peter Hendriks